پدیده ای به نام طب هسته ای

پدیده ای به نام طب هسته ای

مقدمه: یکی از روشهای تشخیصی و درمانی ارزشمند در طب، پزشکی هسته ای می باشد. که تبلور آن از ابتدا تا کنون تلفیقی از کشفیات مهم تاریخی بوده است. اولین جرقه در سال 1895 با کشف اشعه X و در 1934 با کشف مواد رادیواکتیو زده شد. اولین استفاده کلینیکی مواد رادیواکتیو، در سال 1937 جهت درمان لوسمی در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی بود. بعــــــد از آن در 1946 با استــــــفاده از این مواد توانستند در یک بیمار مبتلا به سرطان تیروئـــــید از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند. البته تا 1950 کاربرد کلینیکی مواد رادیواکتیو بطور شایع رواج نیافت و مسکوت ماند. طی سالهای بعد از آن متخصصین و فیزیکدانان به این واقعیت پی بردند که می توان از تجمع رادیو داروها در ارگان هدف تصاویری از آن تهیه نمود و یا به درمان بافت آسیب دیده کمک نمود. بطوریکه در اواسط دهه 60 مطالعات بسیاری در خصوص طراحی تجهیزات لازم آغاز گشت. در دهه 1970 توانستند با جاروب نمودن از ارگانهای دیگر بدن مانند کبد و طحال، تومورهای مغزی و مجاری گوارشی تصاویری را تهیه نمایند. و در دهه 1980 از رادیو داروها جهت تشخیص بیماری های قلبی استفاده نمودند و هم اکنون نیز با ضریب اطمینان بسیار بالایی از پزشکی هسته ای در درمان و تشخیص و پیگیری روند درمان بیماریها استفاده می گردد. طب هسته ای از جمله گرایش های تخصصی درشاخه های پزشکی است ودارای اهمیت و نقش قابل ملاحظه ای دربهبودی بیماران و مطمئن ترین روشها و سبکهای تشخیص اشعه ای برای تشخیص بیماریها و علاج آنها در عصر امروزی است.


این شاخه ازعلم که کاربرد آن در پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است دارای کارایی و توانائی های فوق العاده درتشخیص عضو مصدوم و کم کاری یا نقص و ضعف در انجام وظیفه توسط هر کدام از اعضای جسم انسان است که به واسطه تغییرات شیمیایی معین در عضو مورد بررسی قرار می گیرد. به وسیله این روش وسبک پزشکی می توان بیماری را درمراحل اولیه و قبل از وارد شدن به مراحل مزمن و بدخیم و لاعلاج بهبودی به موقع و زودهنگام با تشخیص و جلوگیری ازگسترش بیماری انجام داد. البته کاربرد طب هسته ای تنها به مرحله تشخیص محدود نمی گردد بلکه دارای نقش اساسی در بهبودی بعضی از بیماریها دارد بدین شکل که با تزریق یا اعطای مقداری از ماده مخصوص و متفاوت با اشعه ای که در تشخیص به کار می رود در مسیر و مراحل بهبودی بیمار کاربرد دارد. بدین صورت که این ماده در محلهای بیماری و مختل متمرکز گردیده با تمرکز اشعه به محل و ریشه کنی بیماری و عامل بیماری ومحدود و بسته نمودن بیمار (عارضه دیده) از توسعه وگسترش و رسوخ بیماری وحمله به دیگر اعضا و تسری به محلهای دیگر جسم بشر جلوگیری می نماید بدون اینکه اثر جانبی مضر و منفی بر قسمتهای دیگر جسم داشته باشد.
کاربرد و اهمیت طب هسته ای درموارد زیر قابل لحاظ است:
1-تشخیص سریع و رود هنگام بیماری؛
2-تعیین مقدار نقض و اختلال در عضو بیمار؛
3- سهولت انجام آزمایش و بررسی های لازم و عدم وجود هر گونه فشار و یا محدودیتها و شرایط خاص برای بیمار چه قبل یا درحین انجام آزمایش و یابعد از آزمایش و بررسی؛
4-کم بودن مقدار اثر تشعشع بر بیمار درهنگام بررسی وآزمایش نسبت به انواع اشعه های دیگر؛
5-دادن توانایی لازم به بررسی لحظه به لحظه و با ضریب دقت بالا در خصوص حالت بیمار؛
6-گزارش دقیق درمقدار تأثیر کار مراقبتهای پزشکی ودروه های درمان بهبودی بیمار؛
7-گزارش دقیق از نتایج عملهای جراحی در بعضی از بیماریها؛
دراین کار یک تیم از متخصصین پزشکی اتمی متشکل از پزشکان متخصص و درکنار آنها گروهی از متخصصین فیزیک و ماهر با درایتی تمام در خصوص کیفیت راه اندازی و دستمال و کار دستگاه های Gammacameya )گاماکامیرا(مخصوص، بر آزمایش و بررسی در کار پزشکی اتمی و به تبع آنها دستگاه های کامپیوتر وبرنامه های تحلیل وتفسیر آزمایش وگزارش کامل می پردازند.
آزمایش های طبی هسته ای:
از امتیازات بارز و برجسته آزمایشات طب هسته ای (اتمی) آن است که احتیاج به هیچ گونه مقدمات، زمینه ها و آمادگی های اولیه بیمار جهت اجرای آزمایش قبل از انجام کار همچون عدم خوردن غذا و یا دادن ماده وداروی لازم قبل وهنگام اجرای آزمایش ندارد.
دراین روش مواد متشعشه مخصوص ومواد هدایت کننده خاص، بسته بر نوع آزمایش مربوط به بیماری، موجود می باشد. این ماده در آزمایشگاه خاص بوسیله یک کادر فنی و متخصص جهت تهیه مقدار لازم مربوط به آن آزمایش و بیماری تهیه می گردد و ماده مذکور از راه تزریق وریدی و یا دهان و یا بسته به نوع آزمایش به بیمار داده می شود و بعد از مدتی ماده مذکور درعنصر مورد بررسی و آزمایش متمرکز و قرار می گیرد پس از آن بیمار به شکل خاصی، بستگی به نوع آزمایش، کیفیت و شکل قرار گرفتن بیمار برای انجام آزمایش را در زیر دستگاه گاماکامیرا مشخص می کند تا بدین شکل اشعه، صادره از جسم بیمار را دریافت نماید. این اشعه با چشم غیر مسلح و مجرد قابل رویت نسبت - و بدین ترتیب دستگاه گاماکامیرا اشعه مذکور را بر یک پیام الکتریکی معین تبدیل نموده آنرا به دستگاه کامپیوتر متصل وتابع به دوربین منتقل نموده که به نوبه خود این پیام و ارتباط را بصورت معلومات و محاسبات خاص تفسیر نموده و بر صفحه مانیتور کامپیوتر نمایش می دهد و بعد از تحلیل و تفسیر و تشخیص نتایج حاصله بواسطه یکسری برنامه علمی و پیشرفته و تخصصی نتیجه را بر روی یکسری فیلم یا برگه های خاص ثبت نموده تحویل بیماری می دهند. امروز طب هسته ای (اتمی) توانسته است نقش مهمی را در تشخیص بیماریهایی همچون دستگاه عصبی، گردش خون، غدد لنفاوی، دستگاه تنفس و گوارش وهضم ونیز بیماریهای استخوان واقسام سرطان وغیره ایفا نماید.
طب هسته ای امروزه نقشی مهم و رشدی پیشرفته در بهبود بیماریهاطی نموده است. با دادن مقداری مناسب از ماده متشعشه که دارای قدرت در قرار گرفتن در محل عارض دیده و مصاب به بیماری بدون عوارض جانبی منفی و یا تأثیر بر محل های دیگر و سالم جسم می توان بیمار را علاج نمود.
ضریب دقت و صحت آزمایشهای طب هسته ای:
وقتی که اتم واتمی به گوش برسد بلافاصله اولیه تعریف و معنایی که ازاین کلمه و لفظ به ذهن بیشتر واکثریت قریب بر اتفاق مردم خطور می کند همان معنای سند اول ماده اتمی است که در موارد نظامی و تسلیحاتی کاربرد دارد که از اثر منفی بالایی برجسم انسان برخوردار است. مواد متشعشه اتمی (هسته ای) که درطب هسته ای (اتمی) استفاده می شوند موادی خاص بوده که برای استعمال واستفاده برروی انسان جهت تشخیص وعلاج در امور پزشکی، هیچ گونه اثر منفی تا به حال از آنها گزارش نگردیده است. این مواد توسط شرکتهای معروفی در سطح جهانی جهت اینگونه مصارف خاص تهیه می گردند. سپس در آزمایشگاه ها و لابراتورهای خاص در خصوص سلامت و صحت وعادی آنها از هر گونه عوارض میکروبی وهسته ای مضمر برانسان مورد بررسی وآزمایش قرار می گیرند. سپس آنها را در ظروف خاص سربی جهت سهولت حمل و جا به جایی بدون هیچ گونه خطری گذاشته می شوند. ماده متشعشه که به بیمار داده می شودبرای مدت کوتاهی درجسم بیماور می ماند و قسمت اعظم آن از طریق ادرار و تعرق تنفس و موارد دیگر از جسد وجسم انسان خارج و دفع می گردند اضافه براینکه خود آن ماده، خود به خود از لحاظ فیزیکی برحسب نصف عمر هر ماده تحلیل می رود.
این مواد مشعشعه هیچ گونه تأثیر منفی بر همراهان بیمار و شاغلین در طب هسته ای ندارد و از هیچ نیازی به جدا نمودن بیمار در محل خاص از دیگران جهت آزمایش و یا پوشیدن لباسهای مخصوص سربی برای شاغلین دراین قسم همچون (اشعهx) ایکس که تشعشع مضر رادیو اکتیو داشته باشد ندارد. و این مواد حتی به نوزادان تازه متولد شده نیز قابل تجویز می باشد بطوری که هیچ ضرری متوجه آنها نیست.
برای زنان باردار (آبستن)نیز هیچ تأثیر منفی وضرری برجنین آنها ندارد و لیکن تجویز آنها مگر در هنگام ضرورت حاد توصیه نمی شود. در حالات مشابه به مقدار خیلی کم و کمتر از میانگین معمول قابل تجویز می باشد. برای زنان شیرده نیز انجام آزمایشات و بررسی های پزشکی بدون هیچ ضرری بر طفل شیرخوار انجام می شود و فقط توصیه می شود که پس از انجام آزمایش به مدت یک تا دو روز شیردادن قطع گردد. وبعد از آن می توان شیردادن را به شکل عادی و طبیعی ادامه داد.
بصورت عام می توان که زمان کشف طی هسته ای (اتمی) به اوائل قرن بیستم می رسد که تا به حال هیچ گونه خطر و اثری منفی از آزمایشات و بررسی های پزشکی از این مواد مخصوص در طب هسته ای که بر صحت و سلامت انسان اثر گذاشته باشد و یا حالات وعواقب و عوارض سرطانی وتأثیرات منفی بر جنین داشته باشد گزارش نشده است.حتی گزارشی از بیماران سرطانی مداوا شده توسط این ماده مخصوص مبنی بر شدت مضاعف شد حالات سرطانی ارائه نگردیده است.
تــــاریخ حوادث و وقایع مــهم در پزشکی هسته ای :
1896 ¬ هنری بکرل اشعه مرموز ساطع شده از اورانیوم را کشف کرد.
1897 ¬ ماری کوری این تابش مرموز را رادیواکتیوینه نامید.
1901 ¬ هنــری الکـــسا نــــدر دانــــلوس و یوگن بلاچ ، رادیوم را در تماس با ناراحتی پوستی توبرکولوز قرار دارند.
1903 ¬ الکــــــســــاندر گراهـــامبل, جاگذاری منبع اورانیوم در داخل و یا نزدیکی بافت تومورال را پیشنهاد نمود.
1913 ¬ فــــردریــــک پــــروســچر ، برای اولین بار مطالعه درمان بیماریهای مختلف را بتوسط تزریق ور یدی اروانیوم را بنیان نهاد.
1924 ¬ جرج. د. هوسی ، کریستینسن و لومـــــهولت ، اولین ردیـــــــاب رادیواکتیو ( 210 Pb و 210 Bi ) را بر روی حیـــــــوانات آزمایش نمودند.
1932 ¬ ارنست لارنس و استانلی لیوینگستون ، اولین ذره را بدون استفاده از ’’‌ ولـــتاژ های بالا و بواسطه شتاب دادن یونهای نوری تولید نمودند. این اولین گام در تولید مقادیر قابل توجه رادیو نوکلو ئیدها بود.
1936 ¬ جان لارنس و برادرش ارنست ، اولین کاربرد کلینیکی رادیو نوکلو ئیدهای خاص را در درمان لوسمی بوسیله P 32 بنیان نهادند.
1937 ¬ جان لیـــــوینگود ، فــرد فیــــــــر برادر و گلیــــن سیبورگ ، 59 Fe را کشف کردند.
1939 ¬ امیلیو سگره و گلین سیبورگ تکنسیم m 99 را کشف کردند.
1940 ¬ راکفلر ،اولین سیکلو ترون را جهت تولید رادیوایزوتوپهای ویژه پزشکی در دانشگاه واشنگتن اختصاص داد.
1946 ¬ ســـا مو ئل. ام. ســـــدلــــــین لئــــو. د. مارینــــلی و الیــــــنور اشری , یک بیمار با سرطان تیروئید را با 131 I درمان کردند.
1947 ¬ بنـــدیکت کا سن ید رادیواکتـــــــیو را جهت تشخیـــــــص و افتراق ندولــــــــهای بد خیم و خوش خیم تیروئید بکار برد. 1948 ¬ آزمایشگاه ابت, استــفاده از رادیو ایزوتوپها را آغاز نمود.
1950 ¬ ک. آر. کــــریســــپل و جان. پ. استراسلی، سرم آلبومین انسانی نشاندار شده با I 131 را برای تصویربرداری از حجم خون داخل قلب استفاده نمودند.
1951 ¬ سازمان دارو و غذای آمریکا ( FDA ), استفاده از I 131 را برای بیماریهای تیروئید تأیید نمود. این اولین مصوبه FDA در رابطه با رادیو ایزوتوپها بود.
1953 ¬ گوردن براونل و اچ. اچ. سویت یک آشکارساز پوزیــــــــترونی را، بر اساس شناسایی فوتـــــونهای حاصل از پدیده فنا و شمارش برخــــوردهای حاصل ساخت.
1954 ¬ دیوید کول ، یک سیستم ثبت فوتونی را برای اسکنــینگ ( Scanning ) رادیو نــــــوکلئیــــــدها اختراع کرد. این پیشرفت پزشکی هســـــته ای را هم جهت با رادیــــــولوژی به سمت پیشرفتهای بیـــــشتر هدایت نمود
1955 ¬ رکس هاف, میزان خروجی قلب را با استفاده از سرم آلبومین انسانی نشاندار شده با 131 I اندازه گیری نمود.
1958 ¬ هــال انگـــــر ( Hal Anger) دوربین سنتیلا سیون را اختراع نمود. بــــدینوسیله تصویربرداری دینامیک نیز در پزشکی هسته ای مقدور گشت.
1960 ¬ لوئیس. ج. استا نگ و پاؤل( جیم) ریچارد ، دز آگهی فروش ژنراتـــــــــورهای تکنسیـــم m 99 و دیگر ژنراتـــــورهای ساخت آزمــــــــایشگاه ملــی بروک هــــــون (Brookhaven) را تبلیغ کردند.
تا آن زمان هنوز تکسنیم m 99 در پزشکی هسته ای استفاده نشده بود.
1962 ¬ دیوید کول ،بازسازی تصاویر توموگرافی نشر شده را ابداع نمود. بعدها این روش SPECT, PET نام گرفت.
تعمیم این روش در رادیولوژی همان CT می باشد.
1963 ¬ FDA , تنظیم ملزومات و قوانین داروهای جدید مرتبط با رادیو داروها را به سازمان انرژی اتمی واگذار نمود.
1969 ¬ سی. ال. ادوارد( ( C.L. Edwards تجمع 67 Ga را در سرطان گزارش نمود.
1970 ¬ FDA , اعلام نمود که با توجه به کاربردهای این مواد، رادیـــــــو داروها را می توان با عنوان دارو خطاب نمود. ایـــــن روند تا ژوئن 1977 کاملاً جا افتاد.
1971 ¬ سازمان پــــزشکی آمریکا , پزشـــکی هسته ای را به عنوان یکی از شاخه های طب به رسمیت شناخت.
1973 ¬ اچ ویلــــــــیـــــــــام استـــــراس ، تست ورزش را بعنوان اسکن میوکارد معرفی نمود.
1976 ¬ جان کـــیز اولین دوربین SPECT را طراحی نمود و رونالد جازاک اولین هــد ( Head ) دوربین SPECT را طراحی کرد.
1978 ¬ دیـــــــویـــد گــــــــلدنبـــــــرگ, از آنتی بادی های نشاندار شده با مواد رادیواکتیو جهت تصویربرداری از تومورها استفاده نمود.
1981 ¬ جــی. پـــــی. مـــچ ( J.P. Mach) آنتی بادی های تک کلنی نشاندار شده با مواد رادیواکتیو را جهت تصـــــویربرداری از تومورها بکار برد.
1982 ¬ استیو لارسون و جف کاراسکو ایلو ،بیـــــــماران سرطانی ملانـــــومای بد خــــیم را با آنتـــــی بادی های تک کلنی نشاندار شده با I131 تحت درمان قرار داد.
1989 ¬ FDA , اولـــــین رادیو داروی پـوزیترون را جهت تصویربرداری پرفیوزن ملانوما تصویب نمود.
1992 ¬ FDA ,اولین رادیو داروی آنتـــی بادی تک کلنی را جهت تصــــویربـــرداری از تومور تصویب کرد.
نتیجه گیری
طب هسته ای شاخه ای از پزشکی نوین با تکنولوژی مدرن جدید و پیشرفته پزشکی روز نقش مهمی را در تشخیص و علاج و بهبودی بیماریهای مختلف ونیز تنظیم برنامه مداوا و معالجه بیمار داشته وایفا می کند واز امتیازات کار در این شاخه از پزشکی سهولت در بررسی و آزمایشات پزشکی بر بیمار وعدم وجود اثرات منفی و عوارض جانبی و یا عود یا مضاعف شدن وشدت و یا خسارت حجمی بر بیمار است.